De vrijheid mag lonken, maar liefst niet de hele dag; wanneer de vrijheid uitsluitend tijdens de zomervakantie lonkt, is het leven al zwaar genoeg.
Zijn veelbesproken roman Tirza, over de alles omvattende liefde van een vader voor zijn dochter, werd bekroond met de Libris-literatuurprijs, de Gouden Uil en de Vijfjaarlijkse prijs voor proza van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. De film ging op 22 september 2010 in première op het Nederlands filmfestival. In 2010 bracht het Nationale toneel deze roman ook als toneelstuk op de planken. We hebben het hier natuurlijk over de schrijver Arnon Grunberg, de schrijver van het veel bekroonde boek: Tirza.
Op zijn wikipedia pagina is een uitgebreide biografie over hem te vinden: Arnon Grunberg - Biografie
~De eerste recensie is geschreven door Arjen Fortuin, gepubliceerd in NRC Handelsblad, hierin gaat hij vooral in op de loop van het verhaal: Wie is de man die de tonijn snijdt?
~De tweede recensie is geschreven door Matthijs de Ridder, gepubliceerd in De Standaard Online, hierin wordt er vooral ingegaan op het thema en de typerende schrijfwijze van Arnon Grunberg: Tirza: Arnon Grunberg in topvorm
verdiepen in de thema's:
- Een van de belangrijkste thema’s in deze roman is de alles omvattende liefde van een vader voor zijn dochter. Jörgen Hofmeester heeft na een aantal teleurstellingen in zijn leven al zijn hoop gevestigd op zijn achttienjarige dochter Tirza, die net geslaagd is voor het gymnasiumdiploma. Hofmeester heeft zijn vrouw (die hij de echtgenote noemt) verloren aan een jeugdliefde van haar. Ze is met hem op een woonboot gaan wonen en heeft hem en zijn dochter Tirza aan hun lot overgelaten. Hofmeesters eerste dochter Ibi op wie hij ook verzot is geweest, doet hem al veel pijn, wanneer ze op 15-jarige leeftijd een seksuele relatie onderhoudt met een veel oudere architect die boven in zijn woning een kamer huurt. Na het vertrek van zijn vrouw moet Hofmeester dus al zijn pijlen richten op zijn jongste dochter, zijn lieveling Tirza, die hij heel liefkozend de “zonnekoningin” noemt. Ze is zijn zonnetje in zijn leven en hij doet er alles aan om haar te beschermen en op te voeden, zoals dat in de rol van een goede vader past. Hij laat haar alles doen: zwemmen en vooral celloles nemen, maar op haar veertiende leidt het eigenlijk alleen maar tot een vergaande vorm van anorexia, wat door haar leerkrachten wordt geconstateerd en aan hem wordt meegedeeld. Maar ook dan probeert Hofmeester de controle over haar leven te houden en hij brengt haar onder bij specialisten in een Duitse kliniek die wonderbaarlijk snel Tirza kunnen genezen. Op haar achttiende jaar behaalt Tirza haar gymnasiumdiploma (wederom met hoge cijfers, ze is immers hoog-hoogbegaafd en doet alles om op die manier geaccepteerd te worden.) Toch zijn er twee zaken die zijn geluk in de junimaand van 2005 lijken te verstoren. Als eerste is er de terugkomst van zijn drie jaar geleden vertrokken vrouw: de relatie met haar jeugdliefde is op niets uitgelopen en ze wil terugkeren bij Jörgen, die haar te weinig weerstand kan bieden, waardoor ze ook een rol speelt op het eindexamenfeest. Een andere schaduw over het feest is het komende vertrek van Tirza die met haar nieuwe vriend naar Afrika vertrekt om daar kennis te nemen van de cultuur. Voor Hofmeester niet zo leuk, omdat hij kort ervoor ook al zijn baan is kwijtgeraakt. Na een dramatisch en voor hem zelf vernederend examenfeest, verblijft hij nog enkele dagen in het huisje van zijn ouders. Hij doet dat onderweg naar Frankfurt waar Tirza en haar Marokkaanse vriend Choukri (die echter veel lijkt op de Arabische moslimterrorist Mohammed Atta) zullen vertrekken naar Afrika. In het buitenhuisje in de Betuwe is hij er echter getuige van dat dochter Tirza liggend op de eettafel van zijn ouders op brute wijze seksueel genomen wordt door Choukri. Hij vermoordt haar met de pook van de open haard en snijdt Mohammed met behulp van de zaagmachine aan mootjes. Hij begraaft de lijken in de tuin. De onmacht om zijn dochter nog langer te kunnen beschermen tegen het kwaad (gepersonifieerd in de persoon van de islamitische terrorist Mohammed Atta) brengt hem tot deze verschrikkelijke daad. Vervolgens brengt hij het verliefde stel zogezegd (maar in zijn verbeelding) naar Frankfurt. Wanneer hij een tijd niets gehoord heeft, vertrekt hij zelf ook naar Frankrijk, zogezegd op zoek naar tekenen van leven. Maar Tirza is dood, al komt er in Namibië al snel een spiegelfiguurtje van Tirza in de roman. Het is de 9-jarige Kaisa die gelijkenissen of spiegelingen vertoont met dochter Tirza. Maar tenslotte moet hij haar ook achterlaten als hij weer naar Nederland wordt geroepen, omdat inmiddels het lijk van Tirza in de tuin van het huis in de Betuwe is gevonden. Een mooi symbolisch einde van dit thema is dat op de allerlaatste pagina Hofmeester mobiel naar Tirza belt en de op haar voicemail ingesproken boodschap de slotregel van de roman is. Tirza is de allesoverheersende liefde van Jörgen Hofmeester.
- Een tweede thema in deze roman en in veel meer romans van Grunberg is dat van de desillusie. Hofmeester is weer zo’n typisch Grunbergpersonage dat het in dit leven niet heeft getroffen: de loser. Het leven is voor hem een flinke desillusie geworden. Er zijn heel wat passages in deze roman aan te wijzen die daarop wijzen:- Zijn vrouw die kunstenares is, verlaat hem voor een jeugdliefde, maar zes dagen voor het eindexamenfeest keert ze terug en verwijt ze hem van alles, o.a. dat hij zo onaantrekkelijk voor haar is, bovendien stinkt en haar nooit een orgasme heeft kunnen bezorgen. Niettemin wil ze bij hem blijven, omdat ze beiden toch niemand hebben.- Hofmeester dacht financieel onafhankelijk te kunnen worden door de opbrengsten van de huur in een beleggingsfonds te storten en er later ook zijn dochters onafhankelijk mee te kunnen maken. Maar door de aanslagen van 11 september 2005 (Mohammed Atta) verliest hij een bedrag van meer dan een miljoen.- Hofmeester moet toezien dat zijn lieveling Tirza een Marokkaanse vriend heeft met wie ze voor een bepaalde periode uit zijn leven zal vertrekken.- Hofmeester is een andere illusie armer wanneer hij kort voordat de roman een aanvang neemt van zijn baas te horen krijgt dat hij niet langer welkom is op de uitgevrij, maar dat hij niet ontslagen kan worden, omdat hij te oud is. Hij doodt zijn tijd door naar Schiphol te gaan en daar houdt hij zich bezig met het uitzwaaien van vreemden. Later zwaait hij als in een spiegelbeeld ook zijn dode dochter en vriend uit, wanneer hij speelt dat hij hen heeft afgezet op het vliegveld van Frankfurt.
- Zijn seksuele genot haalt Hofmeester tijdelijk bij zijn Ghanese (en illegale) werkster, maar ook dat genot leidt tot een desillusie. Er is sprake van vernedering.- Hofmeester denkt in de woestijn van Namibië een mooie dood te kunnen sterven, maar het meisje Kaisa weerhoudt hem ervan in het Afrikaanse zand te verdwijnen.- Tenslotte wordt toch ook het lijk van Tirza in de Betuwse tuin ontdekt en moet Hofmeester terug naar Nederland waar de media op hem wachtten.Zijn leven is, kortom, een grote desillusie geworden. - Een derde thema dat we regelmatig zien terugkeren in het werk van Grunberg is “gewelddadigheid.” Wanneer mensen de macht over situaties verliezen, grijpen ze vaak naar het middel van het fysieke geweld. Wanneer Hofmeester niet op kan tegen de situatie met Ibi en de huurder, slaat hij zijn dochter in het gezicht. Wanneer zijn vrouw hem na haar terugkomst maar blijft sarren en treiteren, slaat hij haar midden in het gezicht. In beide gevallen is Tirza getuige van zijn daad. Wanneer hij wordt geconfronteerd met de seksuele “beurt”die Choukri op de eettafel aan zijn dochter geeft, wordt hij zo boos dat hij zelfs het liefste dat hij bezit met een pook om het leven brengt. Hofmeester was zo’n controlefreak en wanneer hij de macht over de dingen verliest, komt hij tot geweld. Grunberg gelooft ook in eerdere romans in het middel van geweld dat sommige mensen gebruiken wanneer ze de controle over hun situatie verliezen.
Als je een echte boekenwurm bent of een Arnon Grunberg-liefhebber, raad ik je Tirza zeker aan. Het boek bevat ruim 400 pagina's en kan soms langdradig zijn, daarom raad ik voor de niet-liefhebbers van boeken de verfilming van Tirza aan, die vrijwel hetzelfde is gebleven als het boek, maar wat minder tijd inneemt dan het lezen zelf. hier de trailer van de film 'Tirza':
